Το επάγγελμά μας δεν είναι αυτό που ήταν. Του Δ. Ρ. Πλιακογιάννη*


Αυτό είναι μία απλή διαπίστωση, και δεν χρειάζεται διθυραμβικές αναλύσεις για να το καταλάβουμε. 

Το βιώνουμε στο πετσί μας. Στα 300 και 500 ευρώ για ατέλειωτα ωράρια και τις εισφορές που δεν βγαίνουν. Στις σχέσεις «συνεργασίας», που χαρακτηρίζονται από όλο και μεγαλύτερη υποτίμηση, εξάρτηση από το γραφείο, τυποποιημένη δουλειά. Στα δικόγραφα «φασόν», που τα γράφουν στρατοί επισφαλώς εργαζόμενων ασκούμενων για τις μεγάλες δικηγορικές εταιρίες, εξαφανίζοντας τον όποιο ανταγωνισμό πάνω στην αμείλικτη υπεροχή της υποαμειβόμενης μαζικής εργασίας. Η νεότητα μας δεν αποτελεί αφορμή και όρο για την ένταξη στο επάγγελμα, αλλά πάτημα για ακόμη μεγαλύτερη εκμετάλλευση: με λέξεις όπως «πρακτική» και φράσεις όπως «να μάθεις την δουλειά» καταφέραν να ντύσουν την όλο και εντεινόμενη αναβολή της εισόδου μας στο επάγγελμα με φτιασίδια. Φτιασίδια και «λεξούλες» που εύκολα θα απορρίπταμε, αν δεν στέκοταν στο σβέρκο μας το σκηνικό της ανεργίας, της φτώχειας, της δύσκολης οικογενειακής κατάστασης, όλων των συνθηκών που διαμόρφωσαν την γενιά μας σε ένα δυναμικό χαμηλών προσδοκιών, που βολεύεται σε όλο και λιγότερα, που μαθαίνει να διαβιοί στην εξόντωση του ατομικού άγχους και της κατάθλιψης γιατί «δεν υπάρχει άλλος δρόμος».

Αυτές οι εξελίξεις δεν ήταν νομοτελειακές, η μεταμόρφωση του επαγγέλματος δεν ήταν ποτέ, και πολύ περισσότερο δεν είναι τώρα, κάποιο φυσικό φαινόμενο, που «κάποτε θα συνέβαινε». Αποτελεί άμεση συνέπεια πολιτικών επιλογών, που λειτούργησαν για να ενισχύσουν τα μεγάλα γραφεία και τις εταιρίες σε βάρος των μικρομεσαίων δικηγόρων. Η κορωνίδα αυτής της διαδικασίας, η ψήφιση του Ασφαλιστικού νομοσχεδίου, που εξίσωσε τους δικηγόρους με τζίρο 70.000 ανά έτος με αυτούς που βγάζουν εκατομμύρια, ήταν μονάχα η αρχή: η διαδικασία όλο και εντεινόμενης συμπίεσης των ελεύθερων επαγγελματιών και νέων δικηγόρων συνεχίζεται, προστίθεται στην διάλυση του κοινωνικού κράτους και την συνεχή φοροαρπαγή των εισοδημάτων μας, και, κυρίως, ενισχύει την τάση της υπαλληλοποίησης στο επάγγελμα. Το μέγεθος δικηγορικής ύλης δεν μειώθηκε σε τέτοιο βαθμό υπαρξιακής διάλυσης: όμως, η «πίτα» αυτή πλέον μοιράζεται σε όλο και λιγότερους, οι οποίοι μπορούν να εξαφανίζουν τον όποιο ανταγωνισμό.

ΑΣΚΟΥΜΕΝΟΣ = (ΧΡΟΝΟΣ) x (ΧΡΗΜΑ)
Τι είναι ο ασκούμενος στην νέα κατάσταση; Αποτελεί εκείνο το εργαλείο, που μέσα από την όλο και εντεινόμενη εκμετάλλευση του, ο δικηγόρος ή η εταιρεία θα παράξει όλο και περισσότερα σε λιγότερο χρόνο. Έτσι, εξασφαλίζει τον χρόνο να διευρυνθεί επιχειρηματικά και επαγγελματικά, ή ακόμα και να εξειδικευτεί σε κάποιον τομέα, ασύλληπτη δυνατότητα για τον μικρομεσαίο, που αναγκάζεται να αναλάβει υποθέσεις πάσης φύσεως για να επιβιώσει. Όλο και περισσότερο, η ουσιαστική δουλειά του γραφείου περνάει στον ασκούμενο: η «μάθηση» κράταει το πρώτο δίμηνο (το πολύ). Μαθαίνει ο ασκούμενος να αναπαράγει τα μαζικά δικόγραφα του αφεντικού του, μαθαίνει να τα διορθώνει, μαθαίνει να πηγαίνει στα δικαστήρια, να τα καταθέτει, να προετοιμάζει τα πάντα.  Ο δικηγόρος – εργοδότης περιορίζεται σε έναν τυπικό έλεγχο (αν τον κάνει και δεν επιρρίπτει απλώς τα λάθη των δικογράφων στην... «άμαθη» ασκούμενη του!) και στην μεγαλόπρεπη εμφάνιση του στον πελάτη και τον δικαστή. Για όλα αυτά, αμείβεται από τον πελάτη φυσικά ο εργοδότης: πόσο κομμάτι από αυτή την καθημερινή δουλειά ενσωματώνουν τα 300 ευρώ μηνιαίως, πόσες από τις ώρες εργασίας του αμείφθηκε ο ασκούμενος; Το 1%; Λιγότερο;

Πόσα δικόγραφα μπορεί να παράγει και πόσες παράλληλες υποθέσεις να αναλαμβάνει κάποιος με δέκα τέτοιους ασκούμενους, πόσο κομμάτι της δικηγορικής ύλης θα καταλαμβάνει και πόση αξία θα συναθροίζεται από το τόσο διευρυμένο περιθώριο κέρδους του; Μπορεί ο μέσος δικηγόρος, που με το ζόρι θα έχει έναν ασκούμενο, να ανταγωνιστεί; Έχεις τις ίδιες αντοχές να ανταγωνιστεί δέκα νεώτερους συναδέλφους του;




Τα ερωτήματα είναι σαφώς ρητορικά, όσο άσχημη και αν είναι η πραγματικότητα που διαμορφώνουν. Η άσκηση είναι ένα εργαλείο οικονομικής ανάπτυξης των δικηγόρων – μεγαλοεργοδοτών, που μαζί με το Νέο Ασφαλιστικό, έρχεται να δώσει το τελειωτικό χτύπημα στο μέσο δικηγόρο και να επιταχύνει την μετατροπή του επαγγέλματος σε μονοπωλιακό και συγκεντρωτικό, στα χέρια μίας χούφτας εταιριών και μεγαλοδικηγόρων. Οι υπόλοιποι καλούνται να εργαστούν στην ουσία ως υπάλληλοι, όπου το μόνο που θα θυμίζει ελεύθερο επάγγελμα θα είναι... οι εισφορές και η φορολογία, ενώ οι αποδοχές, τα ωράρια και κυρίο, το εργασιακό καθεστώς, θα ομοιάζει με τις χειρότερες μορφές ελαστικής εργασίας.
ΠΑΡΑΤΑΣ ΤΗΝ ΔΟΥΛΕΙΑ Η ΤΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ;
Με αυτήν την πραγματικότητα, η άσκηση και ειδικά η διάρκεια της (18 μήνες!) είτε η παράταση αυτής εξυπηρετεί μονάχα τους παραπάνω εργοδότες, όπως αυτοί εκφράζονται μέσα στις ηγεσίες των Δικηγορικών Συλλόγων, που εύκολα καταλαμβάνουν. Γιαυτό και η πρόταση συλλήβδην των δικηγορικών Συλλόγων περιλαμβάνει επί της ουσίας παράταση της άσκησης, δια της όλο και μεγαλύτερης δυσχέρειας στην απόκτηση της δικηγορικής ιδιότητας.

Πλέον, θα χρειάζεται μαζί με την δουλειά να παρακολουθείς υποχρεωτικά σεμινάρια. Να πηγαίνεις σε δικηγορική σχολή, να και άλλη μία πρόταση. Να υποδύεσαι τον εαυτό σου σε μία εικονική δίκη. Να ΠΡΕΠΕΙ να κόβεσαι, μαζί με το 50% στις εξετάσεις του Συλλόγου, γιατί η αυστηροποίηση θα φέρει ποιότητα (WHAT?!). Και αν παρακολουθείς μεταπτυχιακό, που οι περισσότερες εταιρίες ζητάνε, τί συμβαίνει, ειδικά ενόψει του ότι τα δίδακτρα ανεβαίνουν και το πρόγραμμα εντατικοποιείται; Παρατάς κάτι απο τα δύο; Ή μήπως, αναγκάζεσαι να τα κάνεις χωριστά, ώστε να μείνεις στην κατάσταση άσκησης, δηλαδή εκμετάλλευσης και κακού υπαλλήλου, μέχρι περίπου τα 28;

ΕΣΠΑ = ΚΑΡΟΤΟ!
Για το ΕΣΠΑ, δεν χρειάζεται για να λάβει κανείς θέση να είναι στυγνός ευρωσκεπτικιστής. Αρκεί να δεί την ζωντανή πραγματικότητα των εργαζομένων, που αγωνιούν για το τί θα πάρουν, πότε θα το πάρουν, ΑΝ θα το πάρουν και δεν το κρατήσει ο εργοδότης. Αρκεί να συλλάβει στοιχειωδώς κανείς την πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα μίας χώρας που οδηγήθηκε στην διάλυση από τέτοιου είδους πακέτα, και πού μέσα στην διάλυση, αναγκάζεται να τα ξανακυνηγήσει για να επιβιώσει! Αρκεί, πολύ περισσότερο, να αρχίσουμε να πονηρευόμαστε, με το ότι δεν προβλέφθηκε τόσα χρόνια κονδύλι, και ξαφνικά τώρα, ενόψει εκλογών, ένα χρόνο πριν εξαντληθεί το πακέτο, θυμήθηκαν να εξαγγείλουν ένα κομμάτι για τους ασκούμενους. Να παίξουν, πάλι, με τον φόβο και την απελπισία, βαφτίζοντας τα ελπίδα. Να καταλάβουμε, ότι στο μαστίγιο που θα φέρουν για τα επόμενα χρόνια οι Σύλλογοι, το ΕΣΠΑ θα είναι το «καρότο», το τυράκι στην φάκα, το οποίο θα προβάλλεται έντονα, ενώ στο παρασκήνιο θα καταδικαστούμε σε μία εργασιακή πραγματικότητα αβίωτη, που θα παγιωθεί και θα μετατρέψει τις ζωές μας σε ένα συνεχές – και έντονα υποαμειβόμενο,  ενώ οι ανάγκες μας θα αυξάνονται – εξοντωτικό στρες.
ΑΣ ΜΙΛΗΣΟΥΝ ΚΑΙ ΟΙ «ΧΑΜΕΝΟΙ» 
Η γενιά μας φαίνεται να αποτελεί τους χαμένους του επαγγέλματος, τα «παιδιά» που «τραβάνε πολλά» και κερδίζουν ένα χτύπημα στην πλάτη, στην καλύτερη περίπτωση. Αυτοί που ζούνε μόνοι τους αυτήν την πραγματικότητα και προσπαθούν μόνοι τους να την αντέξουν, μόνοι τους να την απαντήσουν, μόνοι τους να βρουν τις όποιες διεξόδουςΜόνο που σε ατομικό επίπεδο, δεν υπάρχουν, όταν πλέον από επαγγελματίας με όνειρα, ικανότητες, αξιοπρέπεια, πλέον μετριέσαι από την ικανότητα σου να παράγει περισσότερη μάζα σε λιγότερο χρόνο με όσο το δυνατόν λιγότερο κόστος. Με τέτοιους όρους, κάθε ατομική ποιότητα εξαφανίζεται.

Και, όμως, στα χέρια των συνεργατών και των ασκούμενων, των εργαζόμενων που δουλεύουν καθημερινά μαζί στις δεκάδες υποθέσεις, έχει περάσει ο μεγαλύτερος όγκος της δουλειάς του γραφείου. Αν εμείς αντιδράσουμε, το γραφείο δεν λειτουργεί. Εμείς έχουμε την λειτουργία του στα χέρια μας. Αυτή η συλλογική μας δυνατότητα είναι που μας ενώνει, μας δίνει δύναμη, αποτελεί όρο για την κοινή μας οργάνωση και τους ενωμένους αγώνες για την εργασιακή και επαγγελματική μας κατοχύρωση στο επάγγελμα.

Να αντισταθούμε στην αλλαγή του θεσμού της άσκησης, τόσο γιατί εξοντώνει τους ασκούμενους, γιατί μεταθέτει πιο χαμηλά ακόμα τον πήχυ και για την εκμετάλλευση των συνεργατών, όσο και γιατί η διεύρυνση της επισφαλούς εξαρτημένης εργασίας, που ονομάζεται ψευδώς άσκηση, ενισχύει μονάχα τους ισχυρούς στο επάγγελμα, εξοντώνει τους μικρομεσαίους και άρα οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην διάλυση του. Να σταθούμε δίπλα στους μελλοντικούς συνάδελφους, που θα τους ζητάνε τα πάντα και δεν θα τους δίνουν τίποτα, να σταματήσουμε την μετατροπή του επαγγέλματος σε υπόθεση ενός λόμπι μεγαλοεταριών, καταργώντας το βασικό τους ανταγωνιστικό πλεονέκτημα: την εκμετάλλευση της φθηνής, και χωρίς ίχνος δικαιώματος, εργασίας του ασκούμενου και συνεργάτη δικηγόρου!

Είναι αναγκαίο όλες τις προοδευτικές δυνάμεις του Δικηγορικού Συλλόγου και των ασκουμένων, οι φοιτητές και όλοι οι νέοι νομικοί, να συστρατευτούν στο παραπάνω ελάχιστο περιεχόμενο πάλης, να διαμορφώσουν ένα κοινό Μέτωπο αντίστασης στις αλλαγές, να θέσουν τις βάσεις για την κοινή οργάνωση και πάλη των επισφαλώς εργαζόμενων και μισθωτών νέων νομικών!

Και να αγωνιστούν για την απόρριψη των αλλαγών του θεσμού της άσκησης, προς τις κατευθύνσεις που διαγράφει η Ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων. Να απορρίψουν το μοτίβο της αυστηροποίησης σε Νομική σχολή και δικηγορικό Σύλλογο, που αρνείται σε κόσμο την δυνατότητα να δουλέψει σαν δικηγόρος και παρατείνουν την κατάσταση ανασφάλειας. Να παλέψουμε για μία άσκηση 6μηνη, αναγνωρισμένη ως εξαρτημένη εργασία, όπως και των «συνεργατών» δικηγόρων, με αμοιβή ίση για παροχή ίσης αξίας εργασίας, με όριο τον κατώτατο μισθό και καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών από τον εργοδότη. Για να ανατραπεί το σκηνικό που πάει να στηθεί στο επάγγελμα, μετά τον ν. Κατρούγκαλου, για μία δικηγορία για τους πολλούς και όχι για τους λίγους και ισχυρούς.


* Ο Δ. Π είναι δικηγόρος


Σχόλια